Abstract


MİSOJİNİ VE MADUNİYET BAĞLAMINDA SOSYAL BİLGİLER/TARİH DERS KİTAPLARINDA TARİH SAHNESİNDE KADINLARIN DİLSEL SUNUMU

Bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler ve tarih ders kitaplarında “tarih sahnesinde kadınlar” söylemini dilsel zeminde bir anlatı olarak kurgulayan cinsiyetçi kodları deşifre etmektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu çalışmanın dokümanları 2006-2022 yılları arasında yayımlanmış sosyal bilgiler ve 1930-2022 yılları arasında yayımlanmış bir dizi lise tarih ders kitabıdır. Araştırmada ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ders kitapları taranmış, belirlenen ölçütlere uygun metinler (paragraf ve cümleler) tespit edilerek kaydedilmiştir. Veriler belirlenen kategori ve temalar dikkate alınarak söylem analizi yöntemi ve feminizmin yapı sökümü yaklaşımı kullanılarak çözümlenmiştir. Ders kitaplarının misojini ve maduniyet içeren dilsel kurgusunun genellikle yazarların yararlandığı akademik kaynaklardan (ikincil tarihsel kaynaklar) kaynaklandığı tespit edilmiştir. Misojini temasının yaygın olduğu saray kadınları özelinde 1930’larda yüksek tonda ve milli kimlik ile eklemlenen söylem, ilerleyen yıllarda milli kimlik kodlarından ayrışmış ve oldukça düşük bir tonda, dolaylı ve az sayıda kitapta yer alsa da varlığını günümüze kadar sürdürdüğü bulgulanmıştır. Kadınların tarihteki rolleri ve konumları anlatılırken dahi kadınların kendi seslerinin duyulmadığı, eril bir ses tarafından onlar adına konuşularak temsil edildikleri bu çalışmada elde edilen bir diğer bulgudur. Bu ve çalışma kapsamında sunulan benzer bulgulardan yola çıkarak, sosyal bilgiler/tarih ders kitaplarındaki dilin/söylemin ağırlıklı olarak cinsiyet hiyerarşisi temelinde erkeği merkeze alarak üstün/egemen özne olarak konumlandırarak kadın özneleri kendine tabi kılan, kadın özneliğini bastıran, kadın özneleri sessizleştiren, eril kodlarla yapılandırılmış ve erkek egemen bir tarihsel anlatıyı yeniden üreten bir yapıda kurgulandığı sonucuna ulaşılmıştır. Kadınların kendi seslerinin daha çok duyulduğu, tarihi kadın özneleri merkeze alarak kadın bakış açısından ele alan tarihçilerin eserlerinin ders kitaplarına yansıtılması önerilmiştir.



Keywords

Sosyal bilgiler ders kitapları, tarih ders kitapları, toplumsal cinsiyet, misojini, maduniyet





References